Түпнұсқа күнәнің құпиясы
Бұл мақала AI құралдары арқылы аударылған, орын алуы мүмкін кездейсоқ қателер үшін кешірім сұраймыз.
Христиан доктринасына сәйкес, түпнұсқа күнә – бұл Адам мен Хауа жасаған алғашқы күнә, яғни олардың Құдайдың әміріне бағынбауы. Құдай анық бұйырды: «Жақсылық пен жамандықты тану ағашының жемісін жемеңдер», бірақ Адам мен Хауа бұл әмірді орындамады, осылайша Жаратушының еркіне алғашқы қарсылық әрекетін жасады. Киелі жазба тұрғысынан қарағанда, дәл осы әрекет күнәні дүниеге енгізді, өйткені сол сәтке дейін мойынсұнбаушылық болмаған, демек, күнә да болмаған. Мойынсұнбаушылық – күнәнің алғашқы көрінісі болды және ол Адам арқылы барлық ұрпақтарына тарады.
Осылайша, әр адам мойынсұнбауға бейімдікпен және Жаратушының еркіне қарсы ішкі бүлікпен дүниеге келеді. Бұл бүлік әртүрлі деңгейде көрінуі мүмкін, бірақ ол әрбір жеке тұлғада бар, өйткені адам Құдайға бағынғысы келмейтін бұзылған ерікке ие. Тіпті балаларда да бұл элемент байқалады, бірақ бұл – Құдай соттайтын күнә емес екенін атап өткен жөн. Құдай сақтасын, егер балалар нәресте шағында қайтыс болса, бұл үшін айыпталмайды.
Күнәнің түбірі, немесе кейде «бесінші колонна» деп аталатын құбылыс, әр адамның ішінде бар. Яһуди дәстүрінде оны «йецер һара» деп атайды – бұл адамның Құдайдың әмірлеріне және Оның билігіне қарсы шығуына итермелейтін зұлымдық бастауы. Мәсіх адамдарды осы ішкі бүліктен азат ету үшін өмірін қиды. Елші Пауыл Римдіктерге жазған хатында бұл күшті «плоть» деп атайды, ол еврей тілінде «басар» терминімен белгіленеді.
Маңызды тұсы – адамдар сөздің тура мағынасында күнәкар болып тумайды. Олар Адамның күнәсінің салдарынан рухани өлі болып туады, яғни Құдай үшін толыққанды әрекет етуге қабілетсіз. Осы тұрғыдан алғанда, адамзат «бұзылған» күйде және «тикун» – қалпына келтіруді қажет етеді. Сондықтан Құдай адамдарға Өзінің Рухын береді, оларды жандандырып, әділ өмір сүруге қайта бағыттайды. Мәсіхтің ісі, Оның өлімі мен қайта тірілуі осы рухани жаңғыру мен түзетуді мақсат етеді.
Ең маңыздысы – Адамның күнәсі тікелей берілмейді, оның орнына күнәнің дүниеге енуінің салдары ретінде күнәкар табиғат беріледі. Киелі жазбада әрбір адам өзінің әрекеттері үшін жауап береді деп анық айтылған, сондықтан адамдарды Адамның күнәсі үшін кінәлі деп санауға болмайды. Адам өз әрекеті үшін жауапты, ал әрқайсымыз өз ісіміз үшін жауаптымыз. Осы жерде «күнә» мен «күнәкарлық» ұғымдарын ажырату керек: күнә – бұл белгілі бір әрекет, ал күнәкарлық – осындай әрекеттерге бейімділік.
Адам күнә жасағанда, ол өзін жаңа табиғатқа – күнә табиғатына ашты, бұл табиғат оны және оның ұрпақтарын билеп алды. Айта кету керек, түпнұсқа күнә туралы түсінікті алғаш рет Аврелий Августин енгізді. Ол бұл ілімді 396 жылы жазған De diversis quaestionibus ad Simplicianum трактатында негіздеді. Августинге дейін түпнұсқа күнә концепциясы христиандық теологияда болмаған. Peccatum originale (түпнұсқа күнә) термині Батыс теологиясына Августиннің ықпалымен енді, ал Шығыс христиан дәстүрі, яһуди жазбаларына сүйене отырып, адамзаттың құлауы туралы ұзақ уақыт бойы басқа көзқарасты ұстанды.
